Ε'2 τμήμα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΟ ΧΑΛΚΕΙΟΣ

Στις 21 Οκτωβρίου του 2020, το Ε2 του σχολείου μας πραγματοποίησε εκπαιδευτική εκδρομή στο γειτονικό χωριό Χαλκειός. Οι 14 μαθητές του Ε2, συνοδευόμενοι από τη δασκάλα τους και μία ακόμα ειδικότητα (ειδικό βοηθητικό προσωπικό, περπατώντας είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν καινούριες πτυχές της ζωής του Χαλκειούς.

Είχε προγραμματιστεί η επίσκεψη σε διάφορους χώρους ιδιαίτερου πολιτισμικού ενδιαφέροντος που αναδεικνύουν τις παραδόσεις του τόπου, τα ήθη και τα έθιμα στη λαογραφία και τη θεολογία, αλλά και τη φυσιολατρία. Ήταν ένας ιδιαίτερα επιμορφωτικός περίπατος με αναφορές στο ιστορικό παρελθόν.

Η πρώτη στάση μας ήταν στη χωριοεκκλησιά, τον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία εορτάζει μεγαλοπρεπώς στις 15 Αυγούστου. Ο ιερέας μας υποδέχτηκε με εγκαρδιότητα και απάντησε σε απορίες των μαθητών πάνω σε θρησκευτικά θέματα. Μας έδειξε τα άμφια, λίγα σημεία του ναού με ιδιαίτερη τελετουργική σημασία και ιερά σκεύη.

Πολύ σημαντική η ιστορία του ναού: Ο ναός είναι ρυθμού βασιλικής με κεραμοσκεπή. Δεν είναι γνωστό πότε χτίσθηκε, αλλά υπολογίζεται ότι ανεγέρθηκε γύρω στο 1700 μ.Χ. Έξω από τη νότια κεντρική εξωτερική πύλη (Βαϊφόρου) έχει χαραχθεί η ημερομηνία 1834. Το 1822 ο ναός κάηκε από τους Τούρκους και επισκευάσθηκε το 1834, έτσι δικαιολογείται η ύπαρξη της χρονολογίας αυτής. Ορισμένες εικόνες της εκκλησίας μαρτυρούν το βίαιο πέρασμα των Τούρκων με τα σημάδια που φέρουν πάνω τους.

Την περίοδο 1970-1973 έγινε γενική επισκευή του ναού με την υλική και ηθική συμπαράσταση όλων των Χαλκουσίων.

Η αυλή στη νότια πλευρά του ναού είναι στρωμένη από βότσαλα θαλάσσης με ωραία σχέδια και η είσοδος του Ναού κοσμείται από αρχαίο ανάγλυφο. Αναπαριστά τον Χριστό καθισμένο στον γάιδαρο να εισέρχεται θριαμβευτικά στην Ιερουσαλήμ μέσα από δρόμο στρωμένο με βάγια (Βαϊφόρος).

Για το ανάγλυφο αυτό, που υπήρχε στα παλαιά χρόνια εντός του Κάστρου της Χίου, υπάρχουν δύο παραδόσεις. Η πρώτη λέει ότι κάποια γυναίκα από το Χαλκειός, της οποίας το σπίτι βρισκόταν κοντά στον Ναό της Παναγίας, εργαζόταν ως υπηρέτρια σε σπίτι Τούρκου αξιωματούχου. Όταν είδε το ανάγλυφο παραμελημένο κάπου στο Κάστρο, παρακάλεσε θερμά τον Τούρκο κύριο της να της επιτρέψει να το μεταφέρει στο Χαλκειός και να στολίσει έτσι με αυτό τον Ναό του χωριού της, που τόσο αγαπούσε και ετιμούσε. Έτσι κι έγινε.

Η δεύτερη προφορική παράδοση - και επικρατέστερη - ισχυρίζεται ότι το ανάγλυφο ανήκε στο Χαλκειός από όπου οι Γενουάτες το πήραν και το τοποθέτησαν εντός του Κάστρου της Χίου. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Χίο, οι Χαλκούσοι άρχισαν να ζητούν την επιστροφή του αναγλύφου. Οι Τούρκοι όμως δεν τους έδιναν σημασία. Έτσι, μια βραδιά δύο τρεις Χαλκούσοι με τα μουλάρια τους πήγαν στο Κάστρο και με καλά προσχεδιασμένο τρόπο έκλεψαν το ανάγλυφο, το φόρτωσαν στα μουλάρια και έφυγαν για Χαλκειός. Όταν βγήκαν από το Κάστρο, οι Τούρκοι τους πήραν είδηση, τους έπιασαν και άρχισε η μεταξύ τους διαμάχη. Εντωμεταξύ τα μουλάρια έφυγαν μόνα τους φορτωμένα με το αρχαίο και πολύτιμο φορτίο και έφθασαν στο Χαλκειός έξω ακριβώς από τον Ιερό Ναό της Παναγίας. Οι χωριανοί θεώρησαν θαύμα το γεγονός ότι έφθασαν τα μουλάρια μόνα τους χωρίς οδηγό από τη Χίο στο Χαλκειός. Δόξασαν τον Θεό και την Παναγιά για αυτό. Από τότε το αρχαίο ανάγλυφο έχει τοποθετηθεί πάνω από τη νότια είσοδο του Ναού.

Η δεύτερη στάση μας ήταν στον μικρό μεν χώρο του λαογραφικού μουσείου του χωριού, αλλά τόσο καλαίσθητου δε, τόσο καλά μελετημένου, φιλόξενου και πλούσιου σε εκθέματα χώρου. Ο πάρεδρος του χωριού ήταν ο υπομονετικός και ευγενικός οικοδεσπότης και ξεναγός μας, ο οποίος μας ταξίδεψε σε παλαιότερες εποχές και ζωντάνεψε καθημερινές στιγμές των παππούδων και των γιαγιάδων μας. Τα παιδιά είχαν πολλές απορίες και η περιέργειά τους είχε κεντριστεί από τα διάφορα αντικείμενα που η χρήση τους σήμερα αγνοείται. Ο χώρος είχε πολύ έξυπνα και χρηστικά στολιστεί από τα καθημερινά σκεύη μιας ξεχασμένης πραγματικότητας και κάθε γωνιά έχει τη θεματολογία της. Διακρίνονται οι προθήκες με τα συντηρητέα παλαιά βιβλία και τα ενδύματα, τα αγροτικά εργαλεία, της κτηνοτροφίας, του νοικοκυριού, των παλαιών επαγγελμάτων, των υφαντών, των μουσικών οργάνων, των εθίμων και των γιορτών. Τα βλέμματα και τα παιδικά δάχτυλα άγγιζαν αχόρταγα τα διάφορα εκθέματα και όλο ρωτούσαν τη χρήση τους. Ενθουσιασμένα μετακινούνταν μέσα στον χώρο προσπαθώντας να κατανοήσουν τη χρηστικότητα του κάθε αντικειμένου. Φύγαμε εντυπωσιασμένοι από τη δουλειά που έχουν κάνει οι χωριανοί, από την προσπάθειά τους να συγκεντρώσουν και να συντηρήσουν όλα τα παλαιά σκεύη και εργαλεία, και το μεράκι να κρατήσουν τις αναμνήσεις των περασμένων χρόνων άσβηστες.

Η επόμενη στάση μας ήταν στο γήπεδο του χωριού όπου τα παιδιά έπαιξαν ομαδικά παιχνίδια, ξεκουράστηκαν και έφαγαν το κολατσιό τους. Αυτό το γήπεδο χρησιμεύει ως χώρος άθλησης και παιχνιδιού των παιδιών του χωριού τα απογεύματα, αφού διαθέτει εκτός από μπασκέτες και παιδική χαρά. Επίσης, χρησιμοποιείται και για διάφορες εκδηλώσεις (θεάτρου, παραδοσιακών χορών, παραδοσιακού γλεντιού).

Στην τελευταία στάση μας επισκεφθήκαμε ένα εργαστήρι βοτάνων που δραστηριοποιείται εμπορικά τα τελευταία χρόνια με μεγάλη επιτυχία στη Χίο και έδρα το Χαλκειός. Το εργαστήρι πουλάει τα προϊόντα της χιακής γης όχι μόνο στον τόπο του, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα, σε πολλές χώρες της Ευρώπης και τις ΗΠΑ. Καλλιεργεί σε ιδιόκτητα χωράφια μεγάλη ποικιλία βοτάνων, τα οποία επεξεργάζεται σε κατάλληλο χώρο και συνθήκες, συσκευάζει και διανέμει στην αγορά. Μερικά βότανα που μας έδειξε η ιδιοκτήτρια και παραγωγός τους είναι: χαμομήλι, θυμάρι, ρίγανη, δάφνη, λουίζα, τίλιο, φασκόμηλο, μέντα, δυόσμος, βάλσαμο, δεντρολίβανο, δίκταμο, μελισσόχορτο, κάπαρι, κρίταμο, κ.ά.

Στην αρχή έγινε μια σύντομη παρουσίαση των φυτών και της ωφελιμότητάς τους για τον οργανισμό. Είναι γνωστά από την αρχαιότητα για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες και θεωρούνται “φάρμακα” της φύσης για κάποιες ασθένειες. Στη συνέχεια βιωματικά οι μαθητές κατανόησαν όλα τα στάδια επεξεργασίας τους από τη συγκομιδή, τη διαλογή, την αποξήρανση έως τη συντήρηση και συσκευασία. Έκανε εντύπωση η διαμόρφωση του χώρου όπου αποξηραίνουν τα βότανα, οι ιδιαίτερες συνθήκες που πρέπει να επικρατούν για να μην χάσουν τη χρηστικότητά τους και ο τρόπος που ξεχωρίζουν το μέρος του φυτού που θα συσκευαστεί από το μέρος που θα απορριφθεί.

Ο χρόνος της εκπαιδευτικής εκδρομής μας έφθασε στο πέρας του, αφήνοντάς μας ενθουσιασμένους από αυτά που αποκομίσαμε. Οι σκέψεις που περνούσαν από το μυαλό μας ήταν πολλές. Αυτό όμως που έμεινε ως πολύτιμο απόσταγμα είναι ο πλούτος που κρύβεται τόσο κοντά στο σχολείο ως θησαυρός που περίμενε να τον ανακαλύψουμε. Ο Μαχάτμα Γκάντι είχε πει κάποτε: “Πρέπει να είσαι εσύ η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο”. Κάποιοι άνθρωποι ταπεινά, εθελοντικά, ανιδιοτελώς εργάζονται σαν τις μέλισσες κάνοντας τις αλλαγές στον τόπο για εμάς όλους, περιφρουρώντας τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα ως άγρυπνοι φρουροί, ανυψώνοντας το πολιτισμικό μας επίπεδο και πηγαίνοντας την ιδιαίτερη πατρίδα τους ένα βήμα παρακάτω στην εξέλιξη, κάνοντας μας όλους περήφανους για ό,τι μας έχει  κληροδοτηθεί.